روش های جلوگیری از برق گرفتگی

طبق آمارهای اعلام شده سالیانه عده زیادی از مردم جان خود را بر اثر برق گرفتگی از دست می دهند. برق گرفتگی زمانی اتفاق می افتد که یک میزان اختلاف پتانسیل بین دو نقطه از بدن رخ بدهد. بر اثر این میزان اختلاف پتانسیل، برق از یک سمت بدن وارد و از دیگر قسمت بدن خارج می شود. در اصل بدن انسان قسمتی از یک مدار الکتریکی می شود که جریان الکتریکی از آن عبور می کند. پس این مسئله بسیار مهم می باشد که به هنگام استفاده از وسایل برقی و به خصوص کار با تابلو برق، نکات ایمنی را رعایت کنیم.

در این مقاله با انواع برق گرفتگی و روش های جلوگیری از آن آشنا می شویم. تا انتها با ما همراه باشید.

انواع برق گرفتگی

جریان به دو شکل متناوب و مستقیم در مدار الکتریکی راه پیدا می کند. جریان متناوب باعث به وجود آمدن انقباض عضله می شود و به طور مستقیم بر روی عملکرد قلب اثر می گذارد. به همین دلیل برق گرفتگی توسط جریان متناوب تا چندین برابر از جریان مستقیم خطرناک تر است. برق گرفتگی در یکی از دو حالت زیر رخ می دهد :

برق گرفتگی بر اثر تماس مستقیم

برق گرفتگی در اثر تماس مستقیم یا تماس با هادی برق دار، هنگامی که سیستم الکتریکی سالم است و انسان بر اثر سهل انگاری یا بی توجهی، با هادی برق دار در یک یا دو نقطه تماس می گیرد، برق گرفتگی رخ می دهد. میزان شدت برق گرفتگی به اختلاف پتانسیل بستگی دارد و در ولتاژهای بالا یا پایین ممکن است رخ دهد. اگر اختلاف پتانسیل پایین باشد فقط در صورتی که تماس مستقیم با هادی برق دار اتفاق بیفتد برق گرفتگی اتفاق می افتد. اما اگر ولتاژ بالا باشد در هر دو صورت فرد دچار برق گرفتگی می شود. به همین دلیل اشخاص باید در مقابل خطرات احتمالی ناشی از تماس با قسمت های برق دار تأسیسات الکتریکی حفاظت شوند.

برق گرفتگی بر اثر تماس غیر مستقیم

برق گرفتگی در اثر تماس غیرمستقیم یا تماس با بدنه های دستگاه های الکتریکی وقتی اتفاق می افتد که در اثر خراب شدن عایق بندی یا هر علت دیگری، یک هادی برق دار با سطوح فلزی (یا بدنه هادی) دستگاه تماس یابد و انسان با همان سطح فلزی در تماس باشد، به این نوع برق گرفتگی، غیرمستقیم می گویند.

برای جلوگیری از برق گرفتگی چه کنیم؟

برای این که بتوان آسیب و خطرات ناشی از برق گرفتگی را کاهش داد می توان اقداماتی انجام دارد. در ادامه به بررسی راه های پیشگیری از برق گرفتگی خواهیم پرداخت.

روش های جلوگیری از برق گرفتگی مستقیم

عایق بندی بخش های برق دار

به منظور جلوگیری از برق گرفتگی مستقیم می‌توان از وسیله‌هایی مانند نوار چسب عایق برق استفاده کرد. نوار چسب عایق برق که به احتمال زیاد با آن آشنایی دارید، از انتقال جریان الکتریکی به بدن انسان در زمان تماس افراد با آن جلوگیری می‌کند. توجه کنید پوشش‌هایی مانند رنگ، وانیش و لاک، عایق جریان الکتریکی نیستند. از نکات مهمی که در مورد عایق بندی قسمت‌های برق‌دار اهمیت دارد، این است که این عایق در اثر شرایطی همانند حرارت یا تماس‌های مکرر، کیفیت خود را از دست ندهد. به منظور افزایش ایمنی می‌توان بخش‌هایی همانند ترمینال‌ها، بست‌ها و انتهای کابل‌ها یا محل اتصال چند کابل را به وسیله نوار مخصوص عایق بندی کرد.

محصور کردن وسایل

یکی از راه‌حل‌هایی که به کمک آن می‌توان از برق گرفتگی افراد جلوگیری کرد، محصور کردن تجهیزات مانند اتصالات سیم و کابل، رله هوشمند و … است. یعنی قسمت‌های برق‌دار وسایل الکتریکی را پوشانده یا دور از دسترس افراد قرار داد. این کار موجب کاهش احتمال برق گرفتگی می‌شود. به عنوان مثال می‌توان وسایل برق‌دار را درون دریچه‌های سوراخ دار قرار داد تا هیچ گونه دسترسی به داخل آن‌ها وجود نداشته باشد. وسایل و تجهیزاتی که به این منظور انتخاب می‌شوند باید نسبت به آب و گرد و غبار مصون باشند. محل دریچه وسایل الکتریکی باید متناسب با اندازه آن‌ها و محیطی باشد که در آن قرار می‌گیرند.

نصب تجهیزات خارج از دسترس

از دیگر راه‌ هایی که در جهت کاهش احتمال برق گرفتگی پیشنهاد می‌شود، از دسترس خارج کردن قسمت‌های برق‌دار است. قسمت‌های برق‌دار وسایل الکتریکی باید به صورتی در محل استقرار یابند که دسترسی به آن‌ها با دراز کردن دست در هر جهت ممکن نباشد. همچنین در محل‌هایی که وسایل فلزی بلندی مانند نبشی جابه جا می‌شود، باید به موضوع عدم برخورد وسایل فلزی با قسمت‌های برق‌دار توجه شود.

استفاده از کلید محافظ جان

کلید محافظ جان که در تابلو برق یک کلید بسیار ضرروری می باشد، از جمله تجهیزاتی است که از جان افراد در مقابل برق گرفتگی محافظت می‌کند. این وسیله جریان نشتی را از طریق مقایسه جریان‌های عبوری از فاز و نول، شناسایی کرده و منبع تغذیه را به سرعت قطع می‌کند. به این ترتیب از جان افراد محافظت می‌کند. حساسیت این کلید در حدی است که حتی جریان‌های نشتی کوچک را تشخیص می‌دهد.

برای اطلاع بیشتر درباره کلیدهای تابلو برق، مقاله ” انواع کلید در تابلو برق ” مطالعه نمائید.

روش های جلوگیری از برق گرفتگی غیر مستقیم

اشخاص باید در مقابل خطرات احتمالی ناشی از تماس با بدنۀ هادی دستگاه ها به گونه ای حفاظت شوند که موارد حفاظتی زیر را در برگیرند :

• جلوگیری از عبور جریان الکتریکی از بدن انسان.
• محدود کردن جریان اتصالی که ممکن است از بدن عبور کند (به میزان کمتر از جریان برق گرفتگی)، به طور مثال استفاده از کلید محافظ جان
• استفاده از سیم ارت و سیستم اتصال زمین و قطع خودکار مدار تغذیه توسط کلید مینیاتوری و فیوز، به محض بروز برق گرفتگی که ممکن است به عبور جریان از بدن انسان که در تماس با بدنۀ فلزی دستگاه قرار دارد منجر شود؛ در زمانی که جریان برابر یا بیش از جریان برق گرفتگی باشد.
• استفاده از تجهیزات کلاس عایق بندی III (ولتاژ ایمنی خیلی پایین SELV ،PELV ،FELV)
• عایق بندی دوبل
• عایق کردن محیط به طور مثال با استفاده از کف پوش عایق
•  هم بندی هم ولتاژ کننده بدون اتصال زمین
• جدا کردن منبع تغذیه از زمین یا به عبارتی جدایی الکتریکی توسط ترانسفورماتور ایزوله و سیستم IT

وسایل جلوگیری از برق گرفتگی

وسایل و تجهیزاتی که در پیشگیری از برق گرفتگی به شما کمک می کنند موارد زیر می باشند.

• سیم ارت
• کلید محافظ جان
• فازمتر/فازمتر قدرت
• چکمه عایق
• کفپوش عایق
• دستکش عایق برق

بعد از برق گرفتگی چه بخوریم ؟

خطر ناشی از شوک الکتریکی به نوع جریان، قدرت ولتاژ، چگونگی عبور جریان از بدن، سلامت کلی و سرعت درمان فرد بستگی دارد. توصیه می شود بعد از برق گرفتگی خود را به مرکز درمانی رسانده و تحت نظارت پزشک متخصص باشید تا در آنجا اقدامات لازم به روی شما انجام شود.

سخن پایانی

برق گرفتگی مسئله‌ای است که همه ما در زمان تعمیر وسایل الکتریکی یا استفاده از آن‌ها نگران آن هستیم.  در این مقاله سعی کردیم شما را با علائم برق گرفتگی و روش های جلوگیری از آن آشنا نمائیم. شما عزیزان می توانید سوالات خود را در مورد مسائل برقی و به خصوص خرید تابلو برق، با کارشناسان آسیا تابلو مطرح نمائید.