کنتاکتور از قطعات الکتریکی پرکاربرد در مدارهای الکتریکی و تابلو برق به شمار می‌رود. این محصول برای قطع و وصل کردن مدار استفاده می‌شود. به عبارت صحیح‌تر کنتاکتور به عنوان یک کلید مغناطیسی در مدار قرار می‌گیرد و وظیفه قطع و وصل کردن را به عهده دارد. کنتاکتور دارای دو هسته است، یکی از هسته‌ها ثابت و هسته دیگر متحرک است. استفاده از کنتاکتور ضروری در کارخانه‌ها به شمار می‌رود. در این مقاله قصد داریم با کنتاکتور و انواع آن بیشتر آشنا شویم.
نحوه عملکرد کنتاکتور
به کنتاکتور کلید مغناطیسی هم می‌گویند. کنتاکتور دارای دو هسته است که به شکل ای و یو هستند. یکی از هسته‌ها ثابت و دیگری متحرک است. در بین هسته ثابت یک بوبین یا سیم پیچ قرار داده شده است. وقتی که سیم پیچ به برق متصل می‌شود با استفاده از خاصیت مغناطیسی و نیروی مغناطیسی که به وجود می‌آید سبب خنثی کردن نیروی کششی فنر می‌شود و این دو هسته را به یکدیگر وصل می‌کند و باعث می‌شود تعدادی کنتاکت به ترمینال‌های ورودی و خروجی کلید متصل شده و کنتاکت‌های بسته، باز می‌شوند. در صورتی که سیم پیچ یا مدار تغذیه بوبین قطع شود در اثر نیروی فنری که داخل کلید وجود دارد، هسته متحرک دوباره به حالت اولیه باز گشته و کنتاکتور بسته می‌شود.
ویدیو معرفی کنتاکتور
کلیپ زیر به معرفی کنتاکتور و اجزای تشکیل دهنده آن می پردازد.
اجزای مختلف کنتاکتور
تمامی کنتاکتورها دارای سه بخش هستند که عبارتند از: کنتاکت یا تیغه، بوبین یا سیم پیچ و قاب یا محفظه؛ همچنین تمامی این اجزا دارای لوازم جانبی هستند که برای تجهیز و کامل کردن کنتاکتور استفاده می‌شوند. در زیر هر یک از اجزای کنتاکتور را معرفی می‌کنیم. تیغه کنتاکتور به دو نوع قدرت و فرمان نام‌گذاری می‌شود. تیغه قدرت به نام کنتاکت اصلی شناخته شده و تیغه فرمان برای بخش فرمان استفاده می‌شود. تیغه فرمان بر روی بدنه خارجی کنتاکتور قرار دارد.
سیم پیچ کنتاکتور یک هسته مغناطیسی و سیم‌پیچی شده است که وظیفه باز و بسته کردن کنتاکتور را در حین به وجود آمدن نیروی مغناطیسی بر عهده دارد. محفظه عایق، عایق بندی کنتاکت‌ها را انجام می‌دهد. از این محفظه برای جلوگیری از برق گرفتگی کارگرها استفاده می‌شود. این محفظه برای آن قرار داده شده تا گرد و غبار و خاک و همچنین آب وارد کنتاکتور نشود.
انواع کنتاکتور و کاربرد کنتاکتور
دو نوع کنتاکتور برای جریان‌های مختلف ساخته می‌شود که عبارتند از:
- کنتاکتور قدرت، شامل دو مدل است به نام‌های کنتاکتورDC و کنتاکتورAC
- کنتاکتور فرمان
کنتاکتور قدرت
این نمونه کنتاکتورها برای قطع و وصل یا تغییر در مدارهای کلید استفاده می‌شود. تعداد پلاتین‌هایی که در این گروه از کنتاکتورها استفاده می‌شود دو تا چهار عدد در نظر گرفته است. برای کنتاکتورهای قدرت بالا می‌توانید تعداد پل‌ها را بیشتر کنید. حداکثر جریان استفاده شده برای کنتاکتورهای قدرت در برخی مدل‌ها هشت هزار آمپر و در برخی دیگر از ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ همه متناوب است. در جریان‌های بسیار بالا باید قطعات سیستم‌های خاموش کننده اضافه شود و مکانیسم قطع و وصل کردن هم متفاوت است. برای آنکه کنتاکتور قدرت مناسب انتخاب کنید باید موارد زیر را در نظر بگیرید و کنترل کنید.
- میزان ولتاژ مدار کنترل کننده
- نوع و میزان ولتاژ قدرت
- اندازه بار
- تعداد و نوع پلاتین‌های قدرت
- تعداد و نوع پلاتین‌های فرمان
- تعداد قطع و وصل کنتاکتور در روز‌های کاری
- اتصالات و نحوه نصب و آنها
- روش نصب و درجه حرارت رطوبت
تمامی مراحل بالا که نام برده شد باید مشخص شده باشند تا بتوانید کنتاکتور قدرت بهترین بهره را ببرید.
کنتاکتور فرمان
اگر دقت کرده باشید در بعضی از کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولید یک صفحه مانیتورینگ دارای تجهیزات الکترونیکی وجود دارد. این صفحه یک سیستم کنترل دستی یا خودکار تجهیز شده است و افراد با استفاده از فرمان‌هایی که صادر می‌کنند، می‌توانند کارهای مختلف صنعتی را انجام دهند. کنتاکتور فرمان وابسته به مدار فرمان است و پلاتین‌های مختلفی در این قسمت مجهز شده که می‌تواند با استفاده از فرمانی که به آن داده شده است، باعث انجام کار شود. پلاتین‌های نصب شده در مدار فرمان کنترلی را انجام می‌دهند.
این نوع کنتاکتور نیاز به جریان زیاد ندارد و بسیار کوچک‌تر است. در برخی از سیستم‌های کنترلی باید چندین فرمان یا سیگنال به چندین نقطه همزمان ارسال شود. برای این کار تعداد پلاتین‌ها کافی نیست و باید با اضافه کردن پلاتین‌های فرمان کار را به درستی انجام دهیم. در ضمن از کنتاکتور یا رله فرمان به صورت جدا استفاده کنید.
مزایای استفاده از انواع کنتاکتور
کلید مغناطیسی یا همان کنتاکتور نسبت به کلیدهای دستی صنعتی مزایای بهتری دارد و بهتر است از این محصولات استفاده کنید. از جمله مزایای استفاده از کنتاکتورها به شرح زیر است:
- امکان کنترل از راه دور انواع کنتاکتور
- امکان کنترل از چند محل مختلف
- امکان طراحی اتوماتیک مدار فرمان برای انجام مرحله‌های مختلف
- سرعت بالای قتل کنتاکتور و مستهلک شدن پایین آن
- از نظر ایمنی کنتاکتورها مطمئن‌تر هستند و ایمنی بالاتر و کامل‌تری دارند
- عمر مفید کنتاکتورها بیشتر است. امکان تغییر کنتاکتورها به گونه‌ای بوده که در هنگام قطع برق مدار نیز قطع شود و هنگام استارت مدار نیز دوباره به جریان بیفتد.
مزایای نام برده بالا سبب می‌شود تا از کنتاکتورها نسبت به کلیدهای دستی صنعتی بیشتر استقبال شود و فروش بالاتری داشته باشند.
چگونه کنتاکتور مناسب را انتخاب کنیم؟
برای آنکه بتوانید کنتاکتور مناسب را انتخاب کنید، باید به دو نکته توجه کنید. این محصولات با توجه به نوع مصرف کننده و شرایط کاری که وجود دارد انتخاب می‌شوند. کنتاکتورهای قدرت، جریان‌های به وجود آمده برای ولتاژهای مختلف را تعیین می‌کنند؛ بنابراین با توجه به جدول و مشخصاتی که هر کنتاکتور دارد، می‌توانید کنتاکتور مورد نظر را با توجه به مشخصات انتخاب کرده و در مدار قرار دهید.
برای جریان‌های بزرگ و قوی باید کنتاکتور با مشخصات مناسب استفاده شود تا تحمل جریان دائمی و به وجود آوردن جریان‌های قوی را داشته باشد. در صورتی که کنتاکتور مناسب انتخاب نشود، هنگام قطع مدار جرقه‌هایی ایجاد می‌شود و سبب صدمه زدن به کلید می‌شود. برای آنکه بتوانید کنتاکتور مناسب را انتخاب کنید، باید با کارشناسانی که در این زمینه فعال هستند و آشنایی کامل با انواع کنتاکتور دارند ارتباط بگیرید.
لوازم جانبی انواع کنتاکتور
تمامی کنتاکتورهایی که تولید می‌شوند دارای تجهیزات جانبی هستند و می‌توانید با استفاده از این تجهیزات کنتاکتور را کامل‌تر کنید. از جمله تجهیزات جانبی کنتاکتور عبارتند از: تیغه‌ها یا کنتاکت کمکی، تایمر الکترونیکی و پنوماتیکی، اینترلاک مکانیکی، نویزگیر، قفل الکترومکانیکی و پلاتین کنتاکتور تشکیل شده است.
سخن پایانی
انواع کنتاکتور فرمان و قدرت دارای لوازم جانبی زیادی هستند. این محصولات به صورت غیر حضوری هم از طریق سایت قابل خرید هستند و می‌توانید آنها را با قیمت مناسب‌تر خریداری کنید. امروزه کاربرد انواع کنتاکتور در کارخانه‌ها و دیگر مراکز تجاری رونق گرفته است و می‌توانید سیستم کارخانه و کارگاه را بروز کنید. آسیا تابلو