آیا تا به حال به سیم‌ها و کابل‌هایی مختلف دقت کرده‌اید؟ حتما مشاهده کرده‌اید که سیم‌ها در رنگ‌های مختلفی وجود دارند. سیم‌هایی که در سیم‌کشی ساختمان‌ها و مکان‌های مختلف همچون تابلو برق و تابلو برق صنعتی مشاهده می‌کنیم، هر کدام بر اساس استانداردهای رنگی خاصی تولید شده‌اند. در واقع رنگ هر یک از سیم‌ها نشان می‌دهد که آن سیم چه عملکرد و وظیفه‌ای در مدار دارد. برقکار با پیروی از استاندارد و خرید سیم برق با رنگ درست، این امکان را فراهم می‌کند تا عیب‌یابی سیستم‌های هنگام خرابی و مشکلات آسان‌تر شود. از طرفی این استانداردها برای حفظ ایمنی افراد ضروری است. از این رو اطلاع از کدبندی رنگ سیم‌ها برای کار کردن با آن‌ها ضرورت دارد. در ادامه این مقاله با استانداردهای رنگ سیم برق در دنیا و ایران آشنا خواهیم شد.
استاندارد رنگی سیم و کابل تک رشته
سیم‌های تک رشته را می‌توان بر اساس استاندارد رنگی آن‌ها به راحتی شناسایی کرد. کدهای رنگی سیم‌های تک رشته به شرح زیر است:
رنگ سیاه : سیم‌های فاز 1 دارای این رنگ هستند که به منظور انتقال برق به تجهیزات مختلف مانند سوئیچ، پریز و انواع مدار مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین سیم‌های سیاه همیشه حاوی جریان برق هستند.
رنگ قرمز : برای سیم‌های فاز 2 استفاده می‌شود که این سیم‌ها نیز همواره دارای جریان برق هستند که معمولا برای جریان ثانویه برق مورد استفاده قرار می‌گیرند.
رنگ سفید : برای سیم‌های خنثی یا همان سیم‌های نول استفاده می‌شوند که ممکن است در برخی موارد دارای جریان برق باشند.
رنگ سبز یا زرد : برای سیم‌های ارت (اتصال به زمین) استفاده می‌شوند که معمولا از طریق جعبه پریز به زمین متصل می‌شوند.
رنگ آبی : سیم‌های آبی نیز مانند سیم‌های سیاه و قرمز دارای جریان هستند و از آن‌ها برای اتصالات مختلف می‌توان استفاده کرد.
استاندارد رنگی کابل دو رشته
در مورد استاندارد رنگ سیم برق دو رشته‌ای معمولا از رنگ‌های مشکی و آبی استفاده می‌شود. کابل‌های دو رشته دارای دو رشته سیم مجزا هستند که معمولا از رنگ آبی و مشکی برای جداسازی و کدبندی آن‌ها استفاده می‌کنند. در این کابل‌ها رنگ سیاه نشان دهنده سیم فاز و رنگ آبی نیز نشان دهنده سیم نول است. در برخی موارد در کابل‌های دو رشته از رنگ قرمز به جای سیاه استفاده می‌شود که قرمز نشان دهنده سیم فاز است. همچنین در این نوع کابل‌ها ممکن است برای سیم نول از رنگ زرد یا سبز نیز استفاده شود.
استاندارد رنگی کابل سه رشته
معمولا در تولید کابل برق سه رشته از کد رنگی سبز، آبی و قرمز استفاده می‌شود. در برخی موارد ممکن است رنگ زرد جایگزین سبز شود. کابل‌های سه رشته که با عنوان کابل‌های برق سه‌فاز شناخته می‌شوند شامل 3 رشته سیم به صورت جداگانه هستند که سیم‌های دارای رنگ قرمز نشان دهنده سیم فاز اول و سیم‌های رنگ دارای رنگ زرد یا سبز نشان دهنده سیم فاز دوم هستند. سیم آبی نیز در کابل‌های 3 رشته نشان دهنده سیم نول است. کابل‌های 3 رشته از پرکاربردترین انواع سیم و کابل در صنایع مختلف به خصوص صنعت توزیع نیروی برق محسوب می‌شوند.
استاندارد رنگی کابل چهار رشته
پیش از بررسی استاندارد رنگ سیم برق یا کابل برق 4 رشته باید گفت که این نوع کابل‌ها از پرفروش‌ترین انواع کابل در صنعت برق و نیروگاه‌های تولید برق به حساب می‌آیند. در کابل چهار رشته معمولا دارای 4 رشته سیم مجزا به رنگ‌های مشکی، قرمز، زرد و بنفش وجود دارد. رنگ مشکی مربوط به سیم فاز اول، رنگ قرمز مربوط به سیم فاز دوم، رنگ بنفش مربوط به سیم فاز سوم و رنگ زرد نیز مربوط به سیم نول است.
استاندارد رنگی کابل پنج رشته
کابل‌های 5 رشته نیز یکی از پرکاربردترین انواع کابل‌ها هستند که معمولا به عنوان کابل‌های مخابراتی شناخته می‌شوند. استاندارد رنگ‌بندی این نوع کابل‌ها از مهم‌ترین استانداردهای رنگ بندی سیم برق محسوب می‌شود. رنگ‌بندی این کابل‌ها شامل رنگ‌های سفید، قرمز، مشکی، زرد و بنفش هستند.
استاندارد های معروف رنگ سیم‌ها
معمولا به طور کلی سیم‌های سیاه دارای جریان برق هستند و رنگ آبی و یا سفید معمولا برای نول به کار گرفته می‌شود. دلیل استفاده از رنگ سبز برای پوشش کابل نیز، مشخص کردن کابل اتصال به زمین یا ارت یک مدار می‌باشد. در مواقعی از سیم‌هایی با پوشش دو رنگ سبز/زرد استفاده می‌شود که این سیم‌ها معمولا برای اتصال زمین یا امر حفاظتی کاربرد دارند. این مواردی که بیان شد به طور کلی است. ولی در هر کشور استاندارد خاصی وجود دارد و از آن استفاده می‌شود که در ادامه به طور خلاصه به آن‌ها می‌پردازیم:
استاندارد رنگ سیم برق در ایران
در ایران استانداردهای مختلفی استفاده می‌شود. همانطور که گفتیم، بهتر است که استانداردی که رعایت می‌شود، در مکان مناسب و قابل مشاهده‌ای در محل کار نوشته شود.
طبق استاندارد شماره‌ی 63012 دفتر استانداردهای وزارت نیرو در ایرانکه مربوط به رنگ و پوشش تجهیزات صنعت برق رنگ ظاهری است، فازهای R و S و T باید به ترتیب قرمز، زرد و آبی باشند. البته رنگ بندی مطابق استاندارد چین (زرد، سبز، قرمز) هم رایج است.
استاندارد اروپا
در اروپا، در ابتدا استاندارد IEC 60446 برای رنگ سیم‌کشی سیم‌ها مورد استفاده قرار می گرفت. که در سال 2010 این استاندارد با استاندارد IEC 60445 ادغام شد.
رنگ سیم‌ها در این استاندارد به صورت زیر می‌باشد:
- سیم‌های فاز 1، 2 و 3 : سیاه، خاکستری یا قهوه‌ای
- سیم خنثی یا نول : آبی
- سیم حفاظتی ارت (زمین) : سیم دو رنگ سبز/زرد
این استاندارد یکی از معتبرترین‌ها می‌باشد. اما با این وجود این استاندارد زیاد اجرا نمی‌شود و معمولا از رنگ‌های دیگری استفاده می‌کنند.
علاوه بر این چون استفاده از سیم با رنگ‌های مختلف، باعث می‌شود که هزینه نهایی تجهیزات بالا برود، گاها در ایران کلا مسئله رنگی بودن سیم ها را در نظر نگرفته و تمامی سیم‌ها را یک رنگ استفاده می‌کنند. این امر به خصوص در تابلو برق‌هایی که توسط شرکت های غیر معتبر ساخته می‌شوند زیاد دیده می‌شود.
کد رنگ سیم برق در کانادا و ژاپن
در این دو کشور، معمولا از استانداردهای رنگی زیر برای تشخیص سیم‌ها استفاده می‌شود:
- رنگ خاکستری یا سفید برای سیم نول (به جای آبی کمرنگ)
- سبز برای هادی حفاظتی (به جای زرد-سبز)
کدهای رنگ سیم برق در امریکا
کشور آمریکا برای رنگ سیم برق کدبندی مخصوص به خود را تدوین کرده است که صنایع تولید سیم و کابل در این کشور از این کدبندی پیروی می‌کنند. در این کشور معمولا برای سیم‌های برق در مدارهای شاخه‌ای، سیم‌کشی بین دستگاه محافظتی و بار از کد بندی رنگی به شرح زیر استفاده می‌شود:
- رنگ سیم برق 120/208/240 ولت AC : این سیم‌ها معمولا در محیط‌های خانگی و اداری مورد استفاده قرار می‌گیرند که بر اساس کدبندی رنگی، سیم فاز 1 رنگ سیاه، سیم فاز 2 رنگ قرمز، سیم فاز 3 رنگ آبی، سیم خنثی با نول رنگ سفید و سیم ارت یا اتصال به زمین رنگ سبز یا سبز با نوار زرد خواهد داشت.
- رنگ سیم برق 277/480 ولت AC : این نوع سیم‌ها معمولا در سیستم‌های ولتاژ بالا و برای موتورهای صنعتی تجهیزات مورد استفاده قرار می‌گیرند که سیم فاز 1 دارای رنگ قهوه‌ای، سیم فاز 2 دارای رنگ نارنجی، سیم فاز 3 دارای رنگ زرد، سیم خنثی یا نول دارای رنگ خاکستری و سیم ارت یا اتصال به زمین دارای رنگ سبز یا سبز با نوار زرد است.
- رنگ سیم برق DC قدرت : از این نوع سیم‌ها و کابل‌ها برق معمولا در سیستم‌های انرژی خورشیدی و سیستم‌های باتری جریان مستقیم مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این کابل‌ها سیم مثبت (غیر زمین) دارای رنگ قرمز، سیم منفی (غیر زمین) دارای رنگ سیاه و سیم ارت یا اتصال به زمین دارای رنگ سفید یا خاکستری است.
استاندارد در انگلستان
در سال 2001 در انگلستان استاندارد BS 7671 تصویب شد. طبق این استاندارد جدید، تغییراتی در استاندارد IEC 60446 داده شد: طبق این تغییرات، علاوه بر استاندارد IEC، از رنگ خاکستری نیز می‌توان برای مشخص کردن فاز‌ها استفاده کرد.
سخن پایانی
استفاده از رنگ‌بندی در تولید سیم برق این امکان را فراهم می‌کند که بتوان سیم‌ها را بر اساس میزان ولتاژ و کاربرد در رنگ‌های مختلف تولید کرد. در نتیجه هنگام نصب و استفاده، نوع سیم و کاربرد آن به راحتی قابل تشخیص خواهد بود. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه و همچنین خرید تابلو برق می توانید با کارشناسان آسیا تابلو در تماس باشید.